Bazı reaksiyonlar çevreye ısı yayıyordur ve
DH < 0 olduğundan reaksiyon kendiliğinden oluşur yani istemlidir. Başka bir raeaksiyon ise sistemin düzensizliğinin artması nedeniyle
DS > 0 oluyor ve yine reaksiyon kendiliğinden gerçekleşiyor. Bu olayları tam olarak açıklayabilmek aralarında bir bağlantı kurabilmek için yeni bir terime ihtiyamız vardır. Buda gibbs serbest enerjisidir ve G işareti ile tanımlanır.
Daha önce öğrendiğimiz formülleri bir kere daha gözden geçirecek olursak Sabit basınç altında bir reaksiyonun oluşumu sırasında ısı değişimi entalpi değişimine eşittir.
qp=
DHçevre
Sabit basınç ve sıcaklık altında
DSçevre aşağıdaki formül ile hesaplanıyordu. Buradaki
DH reaksiyonun entalpi değişimi, T ise mutlak sıcaklık
DSçevre = -
DH/T
Toplam entropi değişimi
DStoplam =
DS sistem +
DSçevre
DStoplam =
DS sistem -
DH/T eşitliğin her iki tarafı (-T) ile çarpılırsa
-TDStoplam = DH - TDS bağıntısı elde edilir ve bu bağıntı gibbs serbest enerjisi ile bir reaksiyonun kendiliğinden olup oluşmayacağını açıklamak amacı ile kullanılır.
Serbest enerji
G = H-TS ifadesi ile tanımlanır.
Sabit basınç ve sıcaklıkta reaksiyonun serbest enerji değişimi
DG = DH - TDS olarak tanımlanır.
-TDStoplam = DH - TDSDG = -TDStoplam şeklinde bağlantı kurulabilir. Peki ne anlama gelmektedir bu formüller .
Bunu da şöyle özetliyebiliriz.
- Kendiliğinden olan değişimlerde sistemin serbest enerjisi azalır.
DStoplam > 0 olacağından
- TDS< 0 olacaktır. Böylelikle sabit basınç ve sıcaklık altında
- TDS< 0 olduğundan
DG< 0 olacaktır.
DG negatif ise reaksiyon kendiliğinden oluşur.
- Dengede bir sistemde DStoplam =0 olacağından , - TDS = 0 ve DG = 0 olacaktır.
DG = 0 sistem dengededir.
- DG > 0 ise reaksiyon kendiliğinden oluşmaz.
Özetle bir reaksiyonun kendiliğinden olabilmesi için
DG� nin negatif olması gerekmektedir. Buda
DH
< 0 veya
DS
> 0 olması ile sağlanabilir.
Hesaplama yaparken bileşiklerin standart serbest oluşum enerjisi ( DGº) hesaplanırken
DGº = (
DGºürünler -
DGº reaktantlar ) şeklinde hesaplanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken şey
elementlerin (O2, N2 gibi) standart serbest oluşum entalpiler
0�dır