hareket kanunları

NEWTON'UN HAREKET KANUNLARI

Isaac Newton (1642-1727)

Newton 1687 yılında hareket ile ilgili 3 temel kanun belirledi. Bu kanunlar:

1) Eylemsizlik kanunu
2) Dinamiğin temel ilkesi (F=m.a)
3) Etki-tepki kanunu dur.

Newton bu kanunları belirlerken Galileo'nun fikirlerinden yararlandı. Bu yüzden Galileo'nun deneylerini kısaca inceleyeceğiz.





1) Eylemsizlik Kanunu


Galileo Galile (1564-1642)



Newton'u eylemsizlik kanununa götüren şey Galileo'nun aşağıdaki deneyidir. Bu deneyde top sürtünmesiz ortamda hareket ettiğinden sürekli eski yüksekliğine çıkar. Düzlemlerin eğimi değiştiği halde bu kural değişmez. Eğer düzlem yataylaşırsa cisim yükselemeyeceğinden sonsuza kadar düzgün doğrusal hareket yapar. (lütfen başlat düğmesine basınız.)






Bu deneydeki top yatay düzlemde sonsuza dek sabit hızlı hareket yapacaktır. Çünkü yatay düzlemde sürtünme olmadığından (çok kaygan yüzey) cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır. Şayet cismi yatay düzlemde hareketsiz bıraksaydık, sonsuza dek durmaya devam ederdi.

Galileo'nun deneyinden Newton'un çıkardığı sonuç (1. hareket kanunu) şudur:

Bir cismin üzerine etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim hareket durumunu korur. Yani duruyorsa durmaya devam eder, hareket halindeyse düzgün doğrusal hareket yaparak hareketini sürdürür. Ama asla yavaşlamaz veya hızlanmaz veya hareket yönünü değiştirmez.



2) Dinamiğin Temel İlkesi (Kuvvet İvme İlişkisi)

Newton'un 1. kanunu cisme etkiyen net kuvvetin sıfır olduğu durumları açıklıyordu. Net kuvvet sıfır ise cismin ivmeside sıfırdır. 2. kanunu ise net kuvvetin sıfırdan farklı olduğu durumları açıklar. Cisme uygulanan net kuvvet cismin ivmesiyle doğru orantılıdır.


F: Net kuvvet, m: kütle, a: ivme

Newton'un 2. kanunu ile ilgili simulasyon için tıklayınız.

Eğik düzlem simulasyonu için tıklayınız.

Atwood aleti hesap makinesi için tıklayınız.

Eğik düzlem hesap makinesi için tıklayınız.

Eğik düzlem deki cisme uygulanan kuvvet hesap makinesi için tıklayınız.

Eğik düzlemdeki makara hesap makinesi için tıklayınız.

Yatay makara hesap makinesi için tıklayınız.

Eğik etki eden kuvvet hesap makinesi için tıklayınız.

3) Etki Tepki Kanunu

Evrendeki bütün kuvvetler kendi zıttı ile birlikte varolur. Örneğin Dünya Ay'ı çekiyorsa, Ay da Dünya'yı aynı kuvvetle çeker.



Şekildeki cisim yatay düzlemde duruyorken cisme W (ağırlık) ve N (normal kuvvet) kuvvetleri etki eder. Ağırlık Dünya'nın cisme uyguladığı çekim kuvvetidir. Dünya cismi W kuvvetiyle çekiyorsa, cisimde Dünya'yı aynı büyükülükteki G kuvvetiyle çeker.

Cisim ağırlığı sayesinde zemine F kuvveti uyguluyorsa, zeminde cisme eşit büyüklükte N kuvvetini uygular. Yani , cisim zemine F kadar etki etmiş zemin de cisme N kadar tepki göstermiştir.

Şekildeki kuvvetlerin uygulama noktaları önemlidir. W cismin ağırlık merkezine, N cismin tabanına, F zemine, G ise Dünya'nın kütle merkezine uygulanmıştır.


Kısaca Newton'un 3. hareket kanununu şöyle özetleyebiliriz:

Eğer bir A cismi bir B cismine kuvvet uygularsa, B cismide A cismine kuvvet uygular. Bu kuvvetler eşit büyüklükte ama zıt yöndedir