Kuşlarda üreme, onların çok özel yapılarına bağlı olarak ayrıcalıklar gösterir. Uçabilme ve çok geniş bölgelere yayılabilme yetenekleri, onların eşlerini bulmalarını zorlaştırır. Bu nedenle eşler birbirlerine cezbedecek davranış biçimlerini güçlendirirler. Birbirlerine kur yaparlar. Aslında kur yapma, hem eş oluşturma hem de çiftleşebilmek için yapılır. Bu arada eşi başka bir türdeşe kaptırmamak için dövüşler de yapılır. Zaten, kuşların dünyasında aşk mevsimi dövüş mevsimidir de.
Kuş türlerinin hemen hepsi yılda en az bir kez olmak üzere ürerler. Üreme zamanı kural olarak, iklim ve çevre koşulları bakımından yılın en uygun mevsimidir.
Üreme dönemi, sakin, hızlanma ve etkin olmak üzere 3 evreye ayrılır. Bir önceki üreme döneminden sonraki evre sakin evredir. Birçok erkekte testisler küçülmüş, eğer varsa üreme renklenmesi yitirilmiş, çiftleşmeyle ilgili davranışların tümü sona ermiştir. Hızlanma evresinde, eşeysel bezler irileşir ve işlevleri gittikçe artar. Eş arama ve teritoryumu (bölgelerini) savunma başlar. Etkin evredeyse yumurtlama en yüksek hızına ulaşır ve çiftleşme gerçekleşir.
Kazlar, turnalar, karakargalar yaşamları boyunca tek bir eşe bağlı kalarak yaşarlar. Yani monogamdırlar. Ama tavuklar, kirazkuşları, devekuşlarında çokerkeklilik görülür. Serçelerdeyse çokdişililik vardır. Kolibri, Kafkashorozu, döğüşkenkuş gibileriyse eş yapmazlar.
Balıklarda üremeye gelince. İskeletleri kıkırdak yapısında olan kıkırdaklı balıklarda, yani köpek balıkları, vatozlar gibi balıklar ayrı eşeylidirler. Erkeklerde spermler vücut boşluğunun ön tarafında yer alan iki uzun testis içerisinde gelişir. Wolf kanalıysa (boşaltım kanalı), hem sidik hem de sperm kanalı görevini görür. Dişilerdeyse, birbirleriyle kaynaşmış tek bir yapı görünümünde olan iki yumurtalık bulunur.
Çiftleşme sırasında erkeğin spermleri bir kopulasyon organı olan “clasper” yardımıyla dişinin kloakına verilir. Spermlerin boşaltılması, adrenalin salgısı kontrolünde olur.
Kemikli balıkların da çoğu ayrı eşeylidir. Yalnız bazılarında hermafroditlik, bazılarında da partenogenetik çoğalma, yani yumurta döllenmeden çoğalabilme görülür. Örneğin Amazon’da yaşayan Poecilia formasa’nın dişileri üremek için erkeğe gereksinim duyarlar. Yalnız erkeğin spermleri yumurtaları döllemeyip, segmentasyon için uyarıcı görev yapar. Böle bir üreme sonucunda meydana gelen yavrular dişidir. Bu durum partenogenetik çoğalmadır ve ginogenezis olarak tanımlanır.
Salı Haz. 30 2009, 12:06 tarafından yasakmc
Konu: Balıklarda ve Kuşlarda Üreme 