SIFAT TAMLAMASI

Bir adın bir veya daha fazla sıfat tarafından nitelendiği ya da belirtildiği söz öbeklerine sıfat denir. Tamlamalar da sıfat daima isimden önce gelir.

"Mavi gözleri beni derinden etkiledi." cümlesinde "göz" isim, "mavi" sıfattır.
Cümleyi "O tatlı, mavi gözler beni derinden etkiledi." şeklinde söylersek, bu durumda "göz" isminin, "o", "tatlı", "yeşil" sıfatları tarafından belirtildiğini ve nitelendiğini görürüz.
Bunun tersi de olabilir. Yani bir sıfat birden fazla ismi de niteleyebilir.

NOT: İsimden önce gelmeyen sıfatlar, sıfat tamlaması kurmaz.

Örnek: "Okulumuzun bahçesi bir hayli genişti." cümlesinde "geniş" sıfat olmasına rağmen bir sıfat tamlaması kurmamıştır. NOT: Adlaşmış sıfatlar sıfat tamlaması sayılmaz.

Örnek: "İyiler daima sevilir." cümlesindeki "iyiler" sözü ismi niteliği ile bildirmiştir. Ancak, isim söylenmediği için bu, bir sıfat tamlaması sayılmaz. Ancak adlaşmış sıfatlar bir sıfat tarafından nitelenebilir ya da belirtilebilir. Bu durumda sıfat tamlaması kurmuş olur. Örneğin;
"Hangi akıllı bugün okulun tatil olduğunu söyledi." cümlesinde, "akıllı" adlaşmış sıfat, "hangi" soru sıfatıdır. "Hangi akıllı" söz öbeği ise sıfat tamlamasıdır.

1- Bu tamlamada ana unsur olan isim, tamlanan unsurdur, sonda bulunur. Sıfat ise tamlayan unsurdur.

Örnekler: çiçekli / perdeler -------- dondurucu / soğuk
(tamlayan) (tamlanan) (tamlayan) (tamlanan)
2- Sıfat-fiiller de bu tamlamalarda "sıfat" görevi yaparak, nesneleri hareket nitelikleri ile tamamlar.

Örnekler: seyrettiğim / film ----------- yakılmış / orman
unutulan / gelenekler
3- "demir kapı, cam bardak, altın yüzük" gibi bir nesneyi yapıldığı madde ile anlatan tamlamalar da birer sıfat tamlamasıdır. Bu tamlamaları, mesela "camdan yapılmış bardak", "camdan bardak" şeklinde tamlamayı bozmadan genişletebiliriz. 3- "demir kapı, cam bardak, altın yüzük" gibi bir nesneyi yapıldığı madde ile anlatan tamlamalar da birer sıfat tamlamasıdır. Bu tamlamaları, mesela "camdan yapılmış bardak", "camdan bardak" şeklinde tamlamayı bozmadan genişletebiliriz. 4- Nitelik isimlerini, miktar ve dereceleri ile anlatan tamlamalar da sıfat tamlaması sayılabilir.

Örnekler: en / iyi --- pek / güzel --- çok / doğru
5- Bir sıfat tamlamasında, birden fazla isim veya sıfat unsuru bulunabilir. Ancak tamlamada bulunan sıfatlar, aynı türden olmalıdır.

Örnekler: sinirli, kavgacı / insanlar
(sıfat) (sıfat) (isim)
yazdığım / makaleler, kitaplar
(sıfat) (isim) (isim)

Belirtme, niteleme sıfatları ile sıfat-fiillerin bir arada bulunduğu sıfat tamlamalarında bir ismin bu üç sıfatla tamamlandığını düşünmeyiniz. Böyle bir yapıda iç içe girmiş başka sıfat tamlamaları bulunmaktadır.

Örnekler: konuşan / bu yaşlı adam
bu / yaşlı adam
yaşlı / adam
Bu tamlamayı, "konuşan bu yaşlı / adam" şeklinde düşünmemeliyiz.
6- Tamlamayı meydana getiren unsurlar kelime grubu olabilir.

Örnekler: odadaki / müzik sesi ırmak kıyısındaki / yaşlı ağaçlar
keskin ve dondurucu / rüzgar
7- Vurgu, sıfat unsuru üzerindedir.

Örnekler: upuzun yol ---- daracık sokak
8- Sıfat tamlamaları cümle ve kelime grupları içinde "isim, sıfat, zarf" görevi yapar.

Örnekler:
"Bu geçit sanki yazdan kışı ayırıyordu.
Burada son fırtına, son dalı kırıyordu." (isim, isim, isim)
"Hafız' ın kabri olan bahçede bir gül varmış.
Yeniden her gün açarmış kanayan rengiyle." (isim, isim, zarf, zarf)
"Bazı geriden gelen yüz bin devir ilerde