METALLER nedir?

Elementlerin çoğu metaldir.Metaller dayanıklı,ağır,parlak ve eritilmesi zor maddelerdir.Isıyı iyi iletirler ve üzerlerine vurulduğunda çınlarlar.Bir çok metal dövülgendir yani dövülerek onlara şekil verilebilir.Bazı metaller ise çekilebilme özelliğine sahiptir,yani ince teller haline getirilebilir.Ancak bunun istisnaları da vardır.Örneğin bir metal olan cıva oda sıcaklığında sıvı haldedir.

Metaller ayırt edici kimyasal özelliklere sahiptir.Asitlerle tepkimeye girerek tuzları ve havadaki oksijenle birleşerek bazik oksitleri oluştururlar.Metaller arasında pek çok benzerlik olmasına karşın özel bir kullanım için gereken uygun metalin belirlenmesini sağlayan farklılıklar da söz konusudur.Bazı metaller , örneğin aliminyum(Al) hafiftir ve bu nedenle havacılık endüstrisinde kullanılmaya uygundur.Bazıları ise ,örneğin sıhhi tesisatta kullanılan krom(Cr) krozyona ,yani yenime karşı dirençlidir.



òAliminyum(Al)demir(Fe),kalsiyum(Ca),sodyum(Na),pot asyum(K) ve magnezyum yer kabuğunda bol bulunan metallerdir.

òPeriyodik cetvelin gruplarında bulunan elmentler metal ve ametal biçiminde sınıflandırılır.1A,2A,B grupları metallerin yoğun olarak bulunduğu gruplardır
[font='Times New Roman']

òDikey gruplarındaki elementler benzer özellikler taşır.Tablonun sol tarafındaki alkali metallerin hepsi suyla tepkimeye girerek alkali oluşturur.Dördüncü sıradan başlayarak aşağıya doğru yer alan geçiş metalleri, oluşturdukları renkli tuz çeşitleriyle dikkat çeker.
Metal Tepkimeleri:
Bir element bağ yapmak üzere kolaylıkla elektron kazanır ya da yitirirse o elemente tepkin denir.
Metallerin hepsi su ve havayla tepkimeye girişlerine göre bir sıraya konabilir bu tepkinlik sırası olarak bilinir ve aynı zamanda metallerin cevherlerinden elde edilebilme kolaylıklarını da gösterir.
Örneğin;Altın(Au)en az tepkin olan metaldir ve tepkinlik sırasında en alt sırada yer alır.Suyla ,seyreltik asitlerle ve havayla tepkimeye girmez ve doğada element olarak bulunur.
Değişik Metallerin Tepkinliği:
Potasyum(K) ve kalay(Sn) suyla temas ettiğinde farklı davranır.Potasyum metali şiddetli bir tepkime verir ve açığa o kadar çok ısı çıkarki,oluşan hidrojen gazı hemen tutuşur ve eflatun renkte bir alev çıkararak yanar.Tepkinlik sıralamasında daha alt sırada yer alan kalay ise suyla tepkimeye neredeyse hiç girmez.Su yerine seyreltik asit kullanıldığında potasyum daha şiddetli bir tepkime verirken kalay tepkimeye çok yavaş girerek hidrojen oluşur.
Metal Bileşikleri:
İki ya da daha çok metal elementinin belirli oranlarda birleşmesiyle oluşan maddelerdir.Metal bileşiklerinin özellikleri ve kristal yapıları bileşenlerinden oldukça farklıdır.
Alaşım:
Bileşik ya da çözelti halindeki iki ya da daha fazla elementten oluşan metal niteliğinde maddelere alaşım denir.Çeliğin en önemli bileşenlerinden biri olan karbonun(C)bir ametal olması dışında ,alaşımların bileşimine giren elemenler de genellikle metaldir.

òÇoğu alanda saf metaller yerine çoğu zaman alaşımlar kullanılır çünkü arzu edilen bazı özellikler (örneğin sertlik veya düşük erime noktası)metallerin birbiriyle karıştırılması sonucu elde edilebilir.



Metal Örnekleri:
òStronsyum(Sr):Yumuşak ve gümüşsü olan bu metal suyla tepkimeye girer ve havada yanar.Yanınca verdiği kırmızı alev nedeniyle havai fişeklerde kullanılır.
òGalyum(Ga):Galyum metali, aliminyum gibi yumuşak, gümüşsü ve beyazdır.Bu metalin erime noktası o kadar düşüktür ki (30º)biraz sıcak olan bir avucun içinde tutulduğunda bile erir.Ayrıca galyum elektroliz yoluyla bir yan ürün olarak elde edilir ve elektronik endüstrisinde kullanılır .


AMETALLER
Periyodik cetvelin sağ tarafında yer alan elementlere ametaller denir.Bunların yarısı gazdır(örneğin oksijen,azot ve klor).Brom(Br) oda sıcaklığında sıvıdır,diğerleri ise katıdır.Ametllerin fiziksel özellikleri genellikle metallerinkinin tersidir.Katı haldeyken kırılgandır ve dövülerek şekil verilemez(dövülgen değildir) ya da tel halinde çekilemez(çekilebilme özelliği yoktur).Ametaller,metallerden farklı bir kimyasal yapıya sahiptirler.Elektriği ya da ısıyı iletmezler.Ametallerin kimyasal tepkimeleri de metallerinkinden farklıdır,seyreltik asitlerle tepkimeye girmezler ve hava ya da oksijenle yakıldıkalrında ,suyla tepkimeye girerek asitleri üretebilen oksitleri oluştururlar.Katı haldeki ametallerin bazıları hem metal hem de ametal gibi davranır;bunlara yarı-metal veya yarı iletkenler denir

¨Ametallerin atomları genellikle küçüktür ve en dış kabuklarında görece olarak daha çok elektron bulunur.Soygaz atomlarında elektron kabukları bütünüyle dolu olduğundan bu elementler hemen hemen eylemsizdir.
¨Ametal elementlerde birkaçı hem yerkabuğunun büyük bölümünü oluşturur ,hem de canlıların var olabilmesi ve gelişmesi için yaşamsal önem taşır.


Ametallerin Periyodik Cetveldeki Yerleri

òAmetaller periyodik cetvelin sağ üst tarafında yer alırlar.
òKoyu mor renkteki alanda yarı-metal olarak bilinen elementler yer alır.
òAmetallerin en sağdaki grubu 1980’li yıllara kadar bilinmiyordu,bunlar soygazlardır.





Ametallerle ilgili bilgiler:
òKırmızı fosfor kibrit kutularının üzerinde kullanılır.Kibrit çöplerinin başında bir yükseltgen madde vardır ve fosfora sürtüldüğünde tutuşur.
òAz miktarda florür, dişleri yiyeceklerdeki asitlerin etkisinden korur.Bu koruma su kaynaklarına florür eklenmesiyle de sağlanabilir.Günümüzde modern diş macunlarına florür eklenir,bu uygulama,ciddi diş çürümelerini azaltmıştır.




Değerlik Elektron Sayısı:
Bir atomun son dış enerji seviyesindeki elektron sayısına o atomun değerlik elektron sayısı denir.Değerlik elektron sayısına göre atomlar metal,ametal veya soygazdırlar;

1ē +1
2ē ___+2 metal
3ē ___+3
4ē ___+4 -4
5ē ___+5 –3
6ē ___+6 –2 ametal
7ē ___+7 –1
8ē ___kararlı bileşik yapamazlar soygaz


Örneğin;Nötr X atomunun kütle numarası 35 ve proton sayısı 17 ise X atomunun değerlik elektron sayısını bulunuz.

Çözüm;

Eğer atom nötr ise p=e
22 6 2 5
17e____ 1s,2s,2p,3s,3p şeklinde bir elektron dağılımına sahiptir,

katsayısı en büyük olan değer 3s ve 3p olduğundan x atomu 5+2=7 elektrona sahiptir.Bu yüzden x ametaldir.